ژنیکوماستی به افزایش حجم خوش‌خیم بافت پستان در مردان و پسران اطلاق میشود. این اختلال بیشترین شیوع را در بافت سینه دارد و به دلیل عدم تعادل بین هورمون‌ها در بدن ایجاد میشود. این عدم تعادل می‌تواند به دلیل عوامل مختلفی ایجاد شود، اما در کل می‌توان گفت که عدم تعادل هورمونی عامل اصلی این بیماری است.
تستوسترون به عنوان هورمون اصلی مردی شناخته میشود که به رشد جنسی در دوران بلوغ کمک می‌کند. با این حال، بدن مردان همچنین مقداری هورمون استروژن تولید می‌کند. عواملی مانند بالا رفتن سن یا رسیدن به سن بلوغ می‌تواند بر تعادل بین استروژن و تستوسترون در بدن مردان تأثیر بگذارد. افزایش سطح استروژن می‌تواند باعث تورم بافت سینه در مردان شود.
در این مقاله، به دلایل ایجاد ژنیکوماستی و راه‌های درمان آن پرداخته خواهد شد.
علائم ژنیکوماستی
این عارضه می‌تواند در یک یا هر دو سینه بروز پیدا کند و ممکن است به‌صورت یک توده یا بافت چربی در زیر نوک پستان شروع شود. در بسیاری از موارد، سینه‌ها به طور نامتقارن بزرگ می‌شوند و این عارضه ممکن است باعث ایجاد احساس ناراحتی و نگرانی در بیمار شود.
در اکثر مردان بالغ ژنیکوماستی جز رشد سینه‌ها علامت بالینی دیگری ندارد. اما اگر علائمی بروز کند، ممکن است با موارد زیر همراه باشد:
- درد، به ویژه در نوجوانان
- تورم بافت سینه
- حساسیت سینه
- حساسیت نوک سینه به تماس لباس
علائم ژنیکوماستی ممکن است شبیه به سایر اختلالات بافت سینه باشد؛ بنابراین برای تشخیص حتماً با پزشک مشورت کنید.
چه عواملی باعث ژنیکوماستی میشود؟
همانطور که پیشتر گفته شد، ژنیکوماستی ناهماهنگی بین هورمون‌ها است که ممکن است به دلیل عوامل مختلفی ایجاد شود. این عوامل عبارتند از:
- تغییرات هورمونی: هورمون‌های تستوسترون و استروژن ویژگی‌های جنسی را در مردان و زنان کنترل می‌کنند. تستوسترون شاخصه‌های مردانه مانند بافت عضلانی و موهای بدن را کنترل می‌کند. استروژن نیز مسئول شاخصه‌های زنانه از جمله رشد سینه‌ها است. زمانی‌که سطح استروژن مردانه بیش‌ازحد بالا بوده یا با سطح تستوسترون در تعادل نباشد، می‌تواند منجربه ژنیکوماستی شود. این تغییرات هورمونی معمولا در دوران بلوغ، بارداری، شیردهی و دوران پس از یائسگی رخ می‌دهند.
- مصرف برخی داروها: بعضی داروها می‌توانند با تأثیر بر سطح هورمون‌ها، منجربه ژنیکوماستی شوند. این داروها شامل آنتی‌آندروژن‌ها، استروئیدهای آنابولیک، داروهای ایدز و برخی داروهای دیگر می‌شوند.
- سایر عوامل: بعضی بیماری‌ها مانند هیپوگنادیسم، برخی تومورها، پرکاری تیروئید، نارسایی کبد و سیروز، سوءتغذیه و گرسنگی نیز می‌توانند با تغییرات سطح هورمون‌ها و ژنیکوماستی مرتبط باشند.
روش‌های تشخیصی ژنیکوماستی
برای تشخیص ژنیکوماستی، پزشک در ابتدا با بررسی بالینی وضعیت بافت سینه را ارزیابی می‌کند. همچنین، برخی آزمایش‌های تشخیصی نیز می‌توانند به پزشک در تشخیص این عارضه کمک کنند. این آزمایش‌ها شامل آزمایش خون، ماموگرافی، CT اسکن، MRI، سونوگرافی بیضه‌ها و نمونه‌برداری از بافت سینه هستند. به‌طور کلی، نوع آزمایشی که پزشک ترجیح می‌دهد بستگی به وضعیت بیمار و شرایط مختلف دارد.
درمان ژنیکوماستی
بیشترین علل ژنیکوماستی ناهماهنگی هورمونی بین تستوسترون و استروژن است. این عارضه در نوزادان، نوجوانان و بزرگسالان قابل مشاهده است. در بیشتر موارد، ژنیکوماستی به‌طور خودبخودی خوب میشود و درمان خاصی لازم نیست، با این حال در برخی موارد باید علت بیماری مانند هیپوگنادیسم، سوءتغذیه یا سیروز کبدی درمان شود. درمان دارویی شامل استفاده از تاموکسیفن و مهارکننده‌های آروماتاز میشود. در صورتی‌که درمان دارویی مؤثر نبود، جراحی مانند لیپوساکشن یا ماستکتومی انجام میشود. به‌طور کلی، باید با پزشک خود مشورت کنید و برنامه درمانی مناسب را با او تعیین کنید.
تفاوت ژنیکوماستی با چربی چیست؟
طبق شکل زیر سینه افراد در حالت عادی از دو بخش اصلی تشکیل شده است:
- عضله
- چربی
اگر تناسب بین این دو عادی باشد، سینه شکل طبیعی خواهد داشت. اما وضعیت غیرطبیعی زمانی ایجاد میشود که بافت توده‌ای فیبرواده در سینه بروز کند و حجم چربی سینه به طور غیرعادی افزایش یابد.
به لحاظ تراکم می‌توان سینه را به دو دسته تقسیم کرد:
- متراکم
- غیرمتراکم
با توجه به توضیحات بالا، می‌توان گفت که اگر دلیل افزایش حجم سینه مردان بخش متراکم یا بافت توده‌ای فیبروز باشد، فرد دچار ژنیکوماستی است. اما اگر این بزرگی سینه ناشی از چربی باشد، فرد دچار ژنیکوماستی نیست.
اگر فرد از ظاهر سینه‌های خود ناراضی باشد و نتواند چربی‌های سینه را کاهش دهد، می‌توان با جراحی ظاهر سینه‌های او را به طور کامل اصلاح کرد.
توجه داشته باشید كه توده موجود در سینه مردان (بافت پارانشیم خوش‌خیم سینه) با ورزش از بین نمی‌رود، اما چربی موجود در سینه ممكن است با ورزش مداوم کاهش یابد یا از بین برود.
گاهی افزایش حجم و دفرمه شدن سینه‌ها می‌تواند یکسان باشد، یعنی تغییر اندازه هر دو سینه به یک میزان باشد. اما گاهی این افزایش حجم می‌تواند در یک سینه نسبت به سمت دیگر بیشتر باشد. در این حالت ، فرد دچار ژنیکوماستی ناهمگن یا ژنیکوماستی یک‌طرفه است.
